بررسی چالش‌ها و ظرفیت‌های صنایع‌معدنی در سالی که گذشت
بخش معدن و صنایع‌معدنی پیشران اقتصاد است و با گسترش این صنعت و متحول شدن این بخش سایر بخش‌های صنعتی‌واقتصادی در کشور فعال می‌شود. ایران با داشتن ۷ درصد از منابع‌معدنی غنی دنیا، با دارا بودن ۳۷ میلیارد تن ذخایر کشف شده، ۵۷ میلیارد تن ذخایر و حدود ۶۸ نوع ماده‌معدنی غیرنفتی به عنوان یکی از ۱۵ کشور معدنی برتر جهان بعد از روسیه، آمریکا، عربستان‌سعودی و کانادا در رتبه پنجم جهان قرار دارد.
به گزارش بورس و بانک؛ معدن و صنایع‌معدنی از جمله حوزه‌های مزیت‌دار در اقتصاد به شمار می‌رود که نقش مهمی در اشتغالزایی و درآمدزایی برای کشور دارد و به همین دلیل یکی از بخش‌های پیشران در سند تحول دولت سیزدهم برای آبادانی و پیشرفت کشور در نظر گرفته شده است. اهمیت حوزه معدن ما را بر آن داشت تا با دکتر امیر رحیمی مدیرعامل هلدینگ سرمایه‌گذاری صدر آرین که سرمایه‌گذاری عمده‌ای در حوزه معدن دارد؛ گفت‌وگویی انجام دهیم تا اهمیت این صنایع‌معدنی را جویا شویم.
دکتر امیر رحیمی مدیرعامل هلدینگ سرمایه‌گذاری صدر آرین شرط توسعه پایدار به واسطه فعالیت‌های معدنی در کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران که از ذخایر معدنی قابل‌توجهی برخوردارند را توجه همزمان به جنبه‌های مختلف زیست‌محیطی، اجتماعی، اقتصادی و … دانست و افزود: بی‌توجهی به هر یک از این موارد علاوه بر اینکه منجر به توسعه پایدار نمی‌شود؛، عقب‌ماندگی اقتصادی و اجتماعی کشور را نیز در بر دارد.
وی با بیان اینکه توسعه پایدار در حوزه معدن دارای سه مؤلفه اصلی است، گفت: ایجاد تعادل بین این سه مؤلفه اصلی یعنی اقتصاد، اجتماع و محیط زیست؛ ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. به عبارتی توسعه‌ای ماندگار است که حاصل برآیند این سه حوزه اصلی باشد و برای این امر لازم است عوامل اجتماعی، زیست‌محیطی و اقتصادی را در فعالیت‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت مدنظر قرار داد.
وی ادامه داد: البته باید در نظر داشت که معدنکاری و صنایع وابسته به آن هر چند که نقش مثبتی در مؤلفه‌های اقتصادی‌واجتماعی، توسعه‌پایدار از طریق ایجاد اشتغال و تولید ثروت دارد، اما از لحاظ نقش آن در مؤلفه سوم توسعه پایدار (محیط زیست) انتقادهایی را نیز در پی دارد که باید نسبت به رفع آنها و جلوگیری از تخریب محیط زیست اقدامات لازم را اتخاذ کرد.
مدیرعامل هلدینگ سرمایه‌گذاری صدر آرین در خصوص راهبرد این مجموعه در خصوص ایجاد ارتباط بین مناطق محروم و برداشت از معادن گفت: باید گفت بالغ بر 80 درصد معادن کشور همجوار با مناطق محروم و روستایی هستند که مستعد رشد و بالندگی است اما متأسفانه به دلیل فقر و بیکاری در معرض آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی قرار دارد. بدون شک معادن این پتانسیل را دارند تا اشتغال را به معنای حقیقی رونق بخشند؛ لذا با عنایت به این مهم باید گفت که عمده فعالیت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های گروه سرمایه‌گذاری صدر آرین در معادن کشور بیشتر در مناطق محروم و کم‌برخوردار است. با توجه به اینکه رشد و توسعه‌یافتگی در این مناطق خیلی پایین است؛ این شرکت در راستای وظایف و مسئولیت‌های اجتماعی خود تلاش کرده است تا با اشتغالزایی و به کارگیری افراد محلی در این مناطق و در تأمین نیازهای خانواده‌ها نقشی مؤثر ایفا کند.
دکتر رحیمی اظهار کرد: علیرغم اینکه گروه سرمایه‌گذاری صدر آرین به تازگی به صورت عملیاتی و اجرایی در حوزه معدن و صنایع‌معدنی ورود کرده است؛ توانسته‌ایم طی ۲ سال گذشته بر روی ۸ معدن که در استان‌های سیستان‌وبلوچستان، فارس و خراسان‌جنوبی واقع شده‌اند؛ ورود و اشتغالزایی کنیم که بخشی از این افراد در فعالیت‌های اکتشافی و بخشی از آنها در واحد استخراج و بهره‌برداری در حال اشتغال و فعالیت هستند.
وی در خصوص موانع و کمبودهایی که در زمینه اکتشاف و استحصال در معادن وجود دارد، گفت: همواره مشکلات عدیده‌ای بر سر راه معدنکاران و سرمایه‌گذاران وجود داشته است. می‌توان بخش زیادی از موانع و مشکلات را در بخش اکتشاف و استخراج مربوط به صدور مجوزها و همچنین عدم قطعیت بالا در حجم ماده‌معدنی ثبت شده در گواهی کشف و پروانه بهره‌برداری دانست. متأسفانه بارها دیده شده است که حجم ماده‌معدنی موجود با ظرفیت اسمی ثبت شده استخراجی در پروانه بهره‌برداری مغایر بوده و به واسطه همین امر سرمایه‌گذار نمی‌تواند تحلیل درست و دقیقی از میزان بار مالی و بازگشت سرمایه خود داشته باشد و همین موضوع باعث افزایش ریسک سرمایه‌گذاری می‌شود.
مدیرعامل هلدینگ سرمایه‌گذاری صدر آرین اضافه کرد: از دیگر مشکلات این حوزه می‌توان به مستهلک بودن دستگاه‌ها و ماشین‌آلات معدنی که گریبانگیر بخش عظیمی از خانواده معدنی کشور است؛ اشاره کرد. گروه سرمایه‌گذاری صدر آرین به نوبه خود تمام توان خود را در خصوص نوسازی و خرید ماشین‌آلات معدنی به کار بسته است تا علاوه بر افزایش راندمان تولید در معدن؛ از اتلاف نیروی فنی و مالی نیز جلوگیری کند. البته نباید وضع تحریم‌های یک‌طرفه در زمینه تأمین ماشین‌آلات و قطعات آنها را از نظر دور داشت.
دکتر رحیمی با بیان اینکه کمبود نیروی متخصص در آینده‌ای نه چندان دور به یکی از بزرگترین معضلات مجموعه‌های معدنی تبدیل خواهد شد، گفت: کمتر شدن استقبال نیروهای جوان از این رشته، عدم همخوانی حقوق افراد با نوع فعالیت و خطرات حضور در معدن، مهاجرت افراد این حوزه به خارج از کشور و … همگی زمینه را برای ایجاد خلاء بزرگ و خطرناکی در این بخش فراهم خواهد کرد.
وی حوزه معدن را بسیار گسترده دانست و افزود: عوامل گوناگونی از جمله جنگ و ناآرامی، تحدیدها و تحریم‌ها، تصمیم‌های بزرگ نفتی، وضع مالیات‌های گوناگون در کشورهای بزرگ در معادن، تصمیم بر واردات و یا صادرات کشورها در حوزه صنایع پایین‌دستی، رکود اقتصادی و تورم و … از مهمترین عوامل تأثیرگذار در این صنعت هستند؛ بنابراین پیش‌بینی وضعیت آینده معدنی با در نظر گرفتن این پارامترها امکانپذیر است.
مدیرعامل هلدینگ سرمایه‌گذاری صدر آرین گفت: در زمینه گسترش فعالیت در حوزه فناوری‌های پیشرفته (HiTech) در حال فراهم شدن است و حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در مراحل مختلف معدنی خصوصاً در تولید محصول نهایی معادن و محصولات استراتژیک می‌تواند ارزش‌افزوده فراوانی برای کشور به همراه داشته باشد.
دکتر رحیمی در خصوص ایجاد ارتباط مؤثر بین دانشگاه و صنعت در حوزه معدن طی سال‌های اخیر گفت: در این سال‌ها حضور اساتید باتجربه در حوزه معدن با استقبال بیشتر و چشمگیرتری از گذشته روبه‌رو بوده و کارشناسان مجرب‌تری در کنار این اساتید رشد کرده‌اند. به نظر می‌رسد مشکل اصلی در دانشگاه‌ها سرفصل‌های درسی است که در اکثر موارد از منابع قدیمی انتخاب و تدریس می‌شوند؛ در صورتی که خلاء آموزش‌های به روز، تحقیقات علمی جدید و … در دانشگاه‌ها قابل‌لمس است. همچنین از توسعه نرم‌افزارها در دنیا در زمینه (هوش مصنوعی، دورسنجی، مدل‌سازی، استخراج، فرآوری و…) و نبود آموزش آنها به عنوان واحدهای اصلی درسی نیز یکی از دلایل فاصله عملی و صنعتی می‌توان نام برد.
وی گفت: از ایران عزیزمان همواره به عنوان منبع بزرگ فلزات از جمله طلا و مس و آهن نام برده شده است؛ در صورتی که هنوز در حوزه‌های مختلف از جمله عناصر نادر خاکی (REE) راه زیادی در پیش داریم. تحقیقات در این زمینه بسیار ناچیز بوده و همیاری مستقیم اساتید و دانشگاه را در راستای تعریف گسترده پایان‌نامه‌های علمی و با کیفیت را می‌طلبد.
دکتر رحیمی در پایان تاکید کرد: بحث فرآوری و استحصال این مواد در آینده‌ای نه چندان دور می‌تواند کشور را در زمینه عناصر بسیار پرکاربرد بی‌نیاز سازد. بنابراین امیدواریم با بازنگری در فرآیندهای مختلف این حوزه و عزم راسخ مدیران در سطوح مختلف فعالیت‌های دانشگاهی و معدنی در اکتشاف عناصر نادر خاکی نیز شاهد رشد و پیشرفت قابل‌توجهی باشیم.